Savaşın Kilidi: Boğazlar

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından gözler tekrardan Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne çevrildi. Bu sözleşmeye göre boğazlardan geçecek gemilerin kararını Türkiye verecek. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Mithat Atabay ise “Montrö Boğazlar Sözleşmesi boğazların anahtarını Türkiye’ye verdi. Karadeniz bir barış denizi olarak yeni savaşların önüne geçilmesini sağladı. Bugün de Türkiye bu hakkını kullanıyor. Karadeniz’e kıyıları olan Rusya, Ukrayna, Romanya, Bulgaristan, Gürcistan gibi ülkelerin güvenliği Türkiye’nin elinde” ifadelerini kullandı.

Rusya’nın Ukrayna topraklarını işgalinde 7.güne girildi. Saldırılarda çok sayıda vatandaş hayatını kaybetti ve yaralandı. Bunun üzerine Montrö Boğazlar Sözleşmesi tekrar gündeme geldi. Yaşanılan olaylar çerçevesinde Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ndeki 19.Madde göze çarpıyor. Bu maddeye göre; Türkiye savaşan bir devlet değilse geçecek olan savaş gemilerinin kararını Türkiye veriyor. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Mithat Atabay gazetemize Montrö Boğazlar Sözleşmeleri ile ilgili önemli açıklamalarda bulundu. Boğazın anahtarı Türkiye’de Boğazların tarih boyunca büyük devletlerin mücadele alanı olduğunu belirten Dr. Öğretim Üyesi Mithat Atabay “Burası tabi çeşitli savaşlara da sahne oldu.  Montrö’de toplanan konferansta savaş zamanı nasıl bir durum olacak bir de barış zamanında nasıl bir durum olacak diye iki kategori ayrıca Karadeniz’e sahilleri olan devletler ve sahilleri olmayan devletlerin geçişleri nasıl olacak şeklinde görüşmeler yapıldı. Bu görüşmeler çerçevesinde de boğazların ticaret gemilerine açık bulundurulması, savaş konusunda ise bu konu ile ilgili olarak Türkiye savaşan bir devlet değilse geçecek olan savaş gemilerinin kararını Türkiye’nin vermesi kararlaştırıldı. Özellikle 19.maddede açık şekilde bu yazıyor. Bu Türkiye’nin hakkıdır ancak istisnai durumlar var. Bu istisnai durumlardan bir tanesi Birleşmiş Milletler bir konuyla karar aldıysa bu bir yardım olabilir ya da özel bir geçişle ilgili olabilir bu statüdeki gemiler geçebilir. Asıl geçiş konusu Karadeniz’e sahili olmayan devletlerin Karadeniz’de bulunduracakları gemi sayısı ve süresi belirtilmiştir. Bu kararlarla boğazların anahtarı Türkiye’ye verdi. Karadeniz bir barış denizi olarak yeni savaşların önüne geçilmesini sağladı. Bugün de Türkiye bu hakkını kullanıyor. Karadeniz’e kıyıları olan devletlerin güvenliği Türkiye’de Dr. Öğretim Üyesi Mithat Atabay sözlerine şöyle devam etti; “Karadeniz’e kıyıları olan Rusya, Ukrayna, Romanya, Bulgaristan, Gürcistan gibi ülkelerin güvenliği Türkiye’nin elinde. O yüzden boğazların anahtarı bugün Türkiye’dir ve Türkiye bu anahtarı barış barış için kullanıyor. Bugün en çok tartışılan konu Karadeniz’e sahili olan ülkelerin savaş gemileri nasıl geçebilir. Bu konuda da 19. Maddede açıklık var. Diyor ki, bir gemi gideceği liman Karadeniz’de bulunuyorsa savaş durumu dahil o zaman oraya gidebilir diye açık şekilde yazmış durumda. Dışarıdan gelen gemilerin tüm kontrolü Türkiye’ye verilmiş. 86 yıldır da boğazlar Türkiye’nin güvencesi altında bulunuyor. Montrö Zaferi diye eskiden her yıl kutlama yapılırdı. Boğazlar bölgesi dediğimiz bölgeye giriş Çanakkale’den yapılıyor. Dolayısıyla Çanakkale Boğazı bütün fonksiyonlarını yerine getirmiş oluyor.”